ΕΠΙΚΑΙΡΑ

6/recent/ticker-posts

ΜΕΛΙΝΑ ΓΑΡΜΠΗ: Η ΧΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ ΩΣ ΡΟΛΟΣ ΜΕ ΓΟΗΤΕΥΣΕ ΚΑΙ ΜΕ ΑΠΩΘΗΣΕ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ


Χέντα Γκάμπλερ - Μία θεατρική παράσταση που προκάλεσε σεισμό στα θεατρικά δεδομένα της πόλης. Λίγο πριν την ολοκλήρωση των παραστάσεων στο Θέατρο ΑΜΑΛΙΑ - Εταιρότητα συναντήσαμε την πρωταγωνίστρια Μελίνα Γαρμπή. Συνομιλήσαμε μαζί της για το έργο, τον φεμινισμό και πολλά άλλα...

Τι ήταν αυτό που σας κέντρισε το ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο έργο και δεχτήκατε τον πρωταγωνιστικό ρόλο;

Το πρώτο πράγμα που με προκάλεσε διαβάζοντας τη Χέντα Γκάμπλερ ήταν ο ακατάπαυστος διάλογος: τα πρόσωπα του έργου διαρκώς συνομιλούν, και μάλιστα με σχετικά σύντομες ατάκες, σχεδόν ποτέ δεν μονολογούν. Αυτό για μένα είναι το πιο αρχετυπικό θεατρικό παιχνίδι, καθώς υπάρχεις στη σκηνή πάντα σε σχέση με κάποιον άλλο. Πόσο μάλλον όταν αυτός ο μηχανισμός υπηρετεί μια καλοστημένη ιστορία μυστηρίου, με ανάγλυφους χαρακτήρες και ισχυρές ατμόσφαιρες. Η Χέντα Γκάμπλερ ως ρόλος με γοήτευσε και με απώθησε συγχρόνως, και αυτή η αντίφαση, που παρέμεινε τέτοια, ήταν επίσης εξαιρετικά προκλητική.

O Ίψεν έχει δηλώσει πως στη μοντέρνα κοινωνία μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι ο εαυτός της. Εσείς ως γυναίκα που ζει στην ελληνική κοινωνία του 2016 πόσο μπορείτε να είστε ο εαυτός σας;

Ο Ίψεν σε όλα σχεδόν τα έργα του αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευαίσθητος ως προς την καταπίεση της γυναίκας. Και η ευαισθησία του δεν έχει ξεπεραστεί, μολονότι οι συνθήκες έχουν αλλάξει κατά πολύ από τα τέλη του 19ου αιώνα. Δεν έχει ξεπεραστεί, γιατί πυρήνας αυτού του προβληματισμού είναι,εντέλει, η καταπίεση του Άλλου. Η Γυναίκα στην πατριαρχική κοινωνία εκπροσωπεί το διαφορετικό, αυτό που πρέπει να τιθασευτεί και να καλουπωθεί για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Και δυστυχώς εξακολουθούμε να καταπιέζουμε τον Άλλο, μέσα μας και δίπλα μας. Οι περίοδοι «κρίσης», όπως αυτή που διανύoυμε, θέτουν επιπλέον περιορισμούς, κυρίως υλικούς, και άρα εντείνουν την καταπίεση. Συγχρόνως όμως την καθιστούν πιο εμφανή, και αυτό ίσως είναι ένα καλό πάτημα συνειδητοποίησης. Πάντως ένας άνθρωπος που καταπιέζει και καταπιέζεται δυσκολεύεται να είναι ο εαυτός του. Βέβαια, εδώ τίθεται το ερώτημα τι σημαίνει «εαυτός», και ως προς αυτό ο Ίψεν κάνει ένα πολύ εύστοχο σχόλιο στο έργο του Πεερ Γκυντ: ο εαυτός είναι σαν το κρεμμύδι, το ξεφλουδίζουμε για να βρούμε τον πυρήνα του, αλλά βρίσκουμε φλούδες, και πάλι φλούδες, και στο τέλος τίποτα.


To ζήτημα της μητρότητας ως διαφοροποιημένο στοιχείο ανάμεσα στα δύο φύλα έχει υπάρξει κεντρικό ζήτημα στα φεμινιστικά κινήματα. Μάλιστα, η Κρίστεβα, έχει υποστηρίξει πως σε μία πατριαρχική κοινωνία, καταπιέζεται όχι η γυναίκα αλλά η μητέρα.Είναι αυτό κατά τη γνώμη σας,ο λόγος που ο Ιψεν αφήνει αδήλωτη την επικείμενη μητρότητα της Χέντας;

Το ότι η Χέντα Γκάμπλερ είναι έγκυος υποδηλώνεται από την αρχή σχεδόν του έργου, ποτέ ωστόσο δεν διατυπώνεται ρητά. Είναι κάτι που η ίδια το απωθεί, ο σύζυγός της, ο Γέργκεν Τέσμαν, σχεδόν μέχρι τέλους, αρνείται να το συνειδητοποιήσει, ενώ αντίθετα η άτεκνη θεία Γιούλε το αντιλαμβάνεται εξαρχής και προσπαθεί διακαώς να το επιβεβαιώσει. Έχει πολύ ενδιαφέρον αυτή η τριπλέτα συμπεριφορών γιατί δείχνει το πόσο σύνθετα και διεισδυτικά ο Ίψεν προσεγγίζει το θέμα των φύλων, που θίξαμε και πριν. Η Χέντα Γκάμπλερ δεν επιθυμεί να γίνει μητέρα, όπως δεν επιθυμούσε να γίνει και σύζυγος. Δεν της επέβαλε κάποιος αυτούς τους ρόλους, μόνη της καταναγκάστηκε να τους επωμισθεί. Αυτόν τον προσωπικό καταναγκασμό φωτίζει ο Ίψεν, όταν βάζει δίπλα της έναν σύζυγο που έχει τον νου του στα βιβλία και όχι στα παιδιά. Και υπερθεματίζει με τη στάση της θείας, μιας άλλης γυναίκας δηλαδή, που υποστηρίζει την κοινωνική νόρμα και πιστεύει ότι η μόνη οδός για να ελεγχθεί η ατίθαση Χέντα και να καταξιωθεί ο γάμος του ανιψιού της είναι η τεκνοποίηση.Η καταπίεση λοιπόν δεν σχετίζεται με τη μητρότητα αυτή καθαυτή, αλλά με την εσωτερική αντίφαση και σύγκρουση που μπορεί να βιώνει μια γυναίκα μεταξύ προσωπικής επιθυμίας και κοινωνικής σύμβασης, και με το αδιέξοδο της εθελοτυφλίας μπροστά στη μια ή την άλλη.


Η Χέντα Γκάμπλερ λύνει την καταπίεση της με ένα πιστόλι. Μία πράξη που τη λυτρώνει μεν, αλλά την κατατάσσει ως ακόμα τραγικότερη φιγούρα. Σε μια γυναίκα του σήμερα,που τα αδιέξοδα ίσως έχουν άλλη ανάγνωση όμως δεν εκλείπουν,θα μπορούσατε να προτείνετε κάποια λύση μακριά από την αυτοκτονία ;

Ο σκηνοθέτης της παράστασης, κ. Σακαλίδης, μας είπε κάποια στιγμή ότι «η Χέντα Γκάμπλερ σπάει για να μη λυγίσει». Με την αυτοκτονία της, που είναι περισσότερο κίνηση πρόκλησης και (αυτο)σαρκασμού παρά απελπισίας, διαφυλάσσει την απολυτότητά της. Και με την πράξη αυτή κορυφώνεται η προσωπική της αντίφαση, η παλινδρόμηση ανάμεσα στην προσωπική επιθυμία και την κοινωνική σύμβαση, ανάμεσα στην περιφρόνηση της σύμβασης και την περιχαράκωση σε αυτή. Η Χέντα Γκάμπλερ αν δεν αυτοκτονούσε δεν θα ήταν πια η Χέντα Γκάμπλερ. Η αυτοκτονία βέβαια δεν προτείνεται ως λύση, άλλωστε οι λύσεις δεν προτείνονται νομίζω, αλλά κατακτώνται. Στην παράστασή μας πάντως διαφαίνεται και μια άλλη στάση μπροστά στα αδιέξοδα: είναι η Γυναίκα στο μυαλό της οποίας εκτυλίσσεται η ιστορία της ΧένταΓκάμπλερ, ή αλλιώς η μαγική δύναμη του ανθρώπου να πλάθει ιστορίες και να ξορκίζει σε αυτές τους δαίμονές του.


Υπάρχουν πολλοί υποστηρικτές της άποψης ότι ενώ τον Ιψεν τον θεωρούμε μοντερνιστή, του αρνούμαστε τη θέση στον μοντερνισμό, ενώ τον θεωρούμε κλασικό τον θεωρούμε πεπερασμένο, ενώ τον θεωρούμε επαναστάτη τον δείχνουμε ρεαλιστή. Οι -ισμοί του αιώνα έκλεισαν την πόρτα στον Ίψεν. Όπως και οι σύγχρονες θεωρίες θεωρούσαν ότι ο ρεαλισμός του έκλεινε ιδεολογικά τα έργα. Ανησυχείτε μήπως αυτή η θέση λειτουργήσει αρνητικά στην επιτυχία της παράστασης;

Μελετώντας για το έργο, διάβασα κι εγώ διάφορες κρίσεις και συγκρίσεις για τον Ίψεν, σε σχέση με τον Στρίντμπεργκ, για παράδειγμα, ή με νεότερους συγγραφείς. Δεν βρίσκω όμως τόσο νόημα σε αφορισμούς του τύπου «ο Ίψεν είναι συντηρητικός ή ρεαλιστής ή πεπερασμένος», γιατί νομίζω έτσι προκαταλαμβάνουμε τη ματιά μας και προβάλλουμε στα έργα αυτό που εμείς τελικά θέλουμε να δούμε. Δεν διαφωνώ φυσικά πως ο Ίψεν είναι ρεαλιστής, όμως τι σημαίνει αυτό; Και είναι αλήθεια ο ρεαλισμός ξεπερασμένος; Είναι πολύ επιφανειακό να θεωρούμε τον ρεαλισμό μια υπόθεση του 19ου αιώνα. Όπως και να ’χει, το ζήτημα είναι σύνθετο και θα έλεγα περισσότερο φιλολογικού ενδιαφέροντος. Το θέμα είναι κατά πόσο και πώς ένα κείμενο, όσο παλιό και αν είναι, μπορεί να μας πει κάτι σήμερα. Και αυτό εντέλει θα το κρίνει ο καθένας μας χωριστά.

Έχετε βρει στοιχεία του χαρακτήρα της Χέντα Γκάμπλερ στον εαυτό σας και αν ναι σας βοήθησε αυτός ο ρόλος να τα αντιμετωπίσετε με διαφορετική ματιά;

Το κοινό που έχουμε όλοι μας νομίζω με τη Χέντα Γκάμπλερ είναι οι αντιφάσεις. Αλλά αυτές τελικά δεν αντιμετωπίζονται με διαφορετική ματιά. Ή τις λύνεις ή τις κουβαλάς, όπως θα έλεγε και η απόλυτη Χέντα…

Τα πρώτα βήματα του θεάτρου Αμαλία-Εταιρότητα στη νέα ζωή είναι γεγονός. Μέχρι τώρα όλοι λένε πως ξεκίνησε με το δεξί χάρις στην πληρότητα της παράστασής σας. Πού αποδίδετε αυτή την επιτυχία, είναι το διαφορετικό σκηνοθετικό μάτι του κυρίου Σακαλίδη, είναι το ταλέντο του κάθε ηθοποιού ή το βάρος της αποστολής σας να δώσετε πνοή σε μια εστία πολιτισμού;

Θεωρώ πως η παράστασή μας βασίζεται σε μια πολύ διαυγή ανάγνωση του έργου και τη ζωντανεύει με συνέπεια επί σκηνής. Και αυτό στη δική μου αντίληψη είναι επιτυχία, δηλαδή επίτευξη του βασικού στόχου μιας θεατρικής παράστασης. Σε αυτό συνέβαλαν όλοι οι εμπλεκόμενοι, στο μέτρο που αναλογεί στον καθένα. Ήταν ασφαλώς πολύ συνειδητή επιλογή, εκ μέρους τόσο του σκηνοθέτη, κ. Σακαλίδη, όσο και του καλλιτεχνικού διευθυντή του θεάτρου, κ. Βελισσάρη, να ξεκινήσουμε έτσι, με ένα κλασικό δηλαδή κείμενο, που απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Και φυσικά μια τέτοια επιλογή αφενός λαμβάνει υπόψη και σέβεται τη σπουδαία ιστορία του συγκεκριμένου θεάτρου, αφετέρου ορίζει την αισθητική αφετηρία για το νέο ξεκίνημα.

Τι να περιμένουμε από την Μελίνα Γαρμπή στο μέλλον ;

Αρχές του νέου έτους, καλά να είμαστε, το Μουσικό Θέατρο Εταιρότητα θα παρουσιάσει στο Καφεθέατρο Ελληνικό το έργο του Μπύχνερ Λεόντιος και Λένα, σε δική μου μετάφραση και σκηνοθεσία. Σας περιμένουμε!

Συνέντευξη: Άννα Λαμπροπούλου

Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση: ΧΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ